Britain’s Orchids. A Field Guide to the Orchids of Great Britain and Ireland
An accessible, comprehensive and beautifully illustrated guide―the only one to cover all the orchids found in Britain and Ireland. Covering all fifty-one native species and twelve of uncertain origin, as well as hybrids and variants, Britain’s Orchids is an engaging, intuitive and in-depth identification guide to all the orchids of Britain and Ireland at all stages of development, from first emergence to setting seed. Drawing on the authors’ extensive field experience and the latest scientific research, the book uses multiple techniques to help both beginner and more advanced orchid enthusiasts to identify even the most difficult plants. It is beautifully illustrated with watercolour paintings by talented artist Sarah Stribbling, and features more than 1,200 evocative, instructive and detailed photographs. Orchids have long fired the imagination with their beauty and rarity. This book aims to ignite or increase your passion for these special plants, and for the conservation of their varied habitats―from remote mountaintops to urban wild spaces.
- The first book to cover all the species at all stages of development, as well as all subspecies, varieties and confirmed hybrids
- Lavishly illustrated with 98 beautiful watercolour plates
- More than 1,200 stunning photos showing the orchids in their natural settings and highlighting key identification features
- Simple, step-by-step system for identifying almost any orchid you encounter
- Up-to-date distribution maps and seasonal charts showing when each species can be seen in its various stages of development
Sean Cole is a field naturalist who has been studying orchids for more than twenty years, with special interests in identification, taxonomy and pollination. He has published many articles on British orchids, including his specialty, the Ghost Orchid. Mike Waller is an ecologist and botanist who specializes in European orchids. He has worked for the Royal Society for the Protection of Birds, the Natural History Museum in London, the London Wildlife Trust and Plantlife.
Die Orchideen Deutschlands – Arbeitskreis Heimische Orchideen Helmut Baumann, Heinrich Blatt, Klaus Dierssen, Helga Dietrich, Hans Dostmann, Wolfgang Eccarius, Horst Kretzschmar, Heide-Dore Kühn, Otto Möller, Hannes Paulus, Wolfgang Stern en Wolfgang Wirth; ISBN 3-00-01-014853-1
In 2005 verscheen dit 800 pagina’s tellende boek op formaat 21,5 x 30,5 cm. Het was een schot in de roos en het boek was snel uitverkocht. De prijs bedroeg 99 euro wat op zich veel geld is, maar het boek is erg luxueus en bevat vele mooie illustraties.
Er zijn 3 grote delen:
Een algemeen deel met informatie over de geografie en geologie van Duitsland, orchideeën biotopen, de familie en de systematiek van de orchideeën, over de bestuivingsmechanismen en de kieming van orchideeën en ook een geschiedkundig deel over de orchideeënkunde, het ontstaan van de verschillende werkgroepen en nog wat over natuurbescherming.
Een gespecialiseerd deel over kartering, taxonomie, morfologie, ecologie, verspreiding, bedreiging en een bespreking van alle taxa met zo’n 80 verspreidingskaarten. Dit deel sluit af met een hoofdstuk over hybriden. Het derde deel bevat een verklarende woordenlijst, een literatuurlijst en een index. Mocht u dit boek nog op de kop kunnen tikken : niet twijfelen ! 
Les Orchidées de France, Belgique et Luxembourg;ISBN 2-914817-11-8 Société Française d’ Orchidophilie
Met medewerking van Gérard Aymonin, Marcel Bournérias, Olivier Gerbaud, Jean-Jacques Guillaumin, Daniel Prat, Gil Scapaticci, Bertrand Schatz, Marc-André Selosse, Pierre Quentin, Jran-Pierre Amardeilh, François Dusak, Daniel Tyteca, Janine Bournérias, Jean-Louis Gathoye, Philippe Feldmann, Pierre Jacquet, Guillaume lemoine, Alain Gévaudan, Michel Demange, Pierre Lebas en Robert Bordes. In 1998 bracht de SFO een boek op de markt dat uitgegeven was door de uitgeverij Biotope onder de reeks Collection Parthénope. Er werden uiteindelijk meer dan 12.000 exemplaren verkocht van deze eerste editie. Het boek bevat 416 pagina’s, is 17 x 24,5 cm en heeft een eigen typische lay-out.
Eind 2005 kwam er dan een 2e, geheel herziene en herwerkte editie van 504 pagina’s:
• Een 30-tal nieuwe soorten – sinds 1998 beschreven – werden toegevoegd.
• 2/3 van de foto’s werd vervangen door nieuw en beter materiaal.
• De tabellen en overzichten van hybriden en bestuivers werden grondig bijgewerkt.
• Nagenoeg alle teksten werden herschreven en/of verbeterd zodat ze beter aansluiten met de huidige stand van zaken.
• De verspreidingskaartjes werden bijgewerkt aan de hand van de nieuwste gegevens.
• De systematiek en de evolutie ervan worden uit de doeken gedaan op basis van de meest recente ontdekkingen.
Eerste editie 1998. Tweede editie 2005
Les Orchidées sauvages de France Rémy Souche. Les Créations du Pélican; ISBN 2-7191-0642-9
In het midden van 2004 kwam er nog een boek uit over de orchideeën van Frankrijk. Het is van de hand van Rémy Souche, die daar in het plaatselijk dialect Rémy Soca heet. Het is een lijvig boek geworden van 23 x 31 cm met 340 pagina’s en zeer vele, vaak erg grote kleurenfoto’s.
Wat het boek zo typisch maakt is de indeling ervan. Door de zéér uitgebreide kennis van de auteur van zowel de oude als de recente literatuur, zijn de eerste hoofdstukken van het boek zéér goed en grondig uitgewerkt. Na de inleiding volgt er een hoofdstuk over de geschiedenis van de verschillende mensen die zich met de studie van wilde orchideeën bezig hielden. De tekst is zeer goed geïllustreerd met oude prenten. Vervolgens situeert de auteur de orchideeën in het plantenrijk, behandelt hij de morfologie en de biologie, de bestuiving en hybride vorming. Een apart hoofdstuk wordt gewijd aan bescherming en wetgeving.
De hoofdschotel is natuurlijk weg gelegd voor de beschrijving van de soorten. Souche verdeelt de Franse orchideeën in 29 geslachten, 132 soorten, 28 ondersoorten en 4 variëteiten. Tenslotte kijkt de auteur nog even over de grenzen van Frankrijk naar enkele soorten zoals Epipactis cardina, Himantoglossum adriaticum, Dactylorhiza romana, Orchis tenera, Ophrys classica, Ophrys panattensis enz. En zoals in elk orchideeënboek komt er dan nog een woordje uitleg over hybriden, misvormingen. Het boek sluit af met de nodige indexen van hybriden, geciteerde botanisten (hier vind ik Elisa Klopfenstein niet terug !), latijnse namen en franse namen.
Guide des orchidées de France, de Suisse et du Benelux; Pierre Delforge Delachaux et Niestlé ; ISBN 978-2-603-01503-2
Van de uitgever kreeg Pierre Delforge enkele jaren geleden het verzoek om een aparte gids te maken over de orchideeën van Frankrijk. Omdat de 3e revisie van de grote gids van de Europese orchideeën net klaar was, kon de auteur deze als uitgangsbasis gebruiken.
De iconografie werd aangepast, zodat nagenoeg alle afbeeldingen uit het besproken verspreidingsgebied van deze gids komen. Hier werd soms van afgeweken: zo zijn er ook afbeeldingen gebruikt van de locus classicus (bv. Bij Ophrys fusca – Lissabon en bij Ophrys sphegodes – Kent) of afbeeldingen uit buurlanden omdat dit soms niet anders kon.
Uiteindelijk koos de auteur voor het concept een nieuwe en aangepaste gids te maken over de Europese orchideeën van de Franssprekende landen: Frankrijk, Zwitserland, Luxemburg en België. Nederland werd hier aan toegevoegd omdat alle soorten die hier voorkomen al in de gids stonden. Dit is natuurlijk niet helemaal waar: Dactylorhiza maculata var. podesta en Gymnadenia conopsea var. borealis komen niet voor in België, Luxemburg, Zwitserland of Frankrijk, maar wel in Nederland. We hebben hier te maken met een gids van 288 bladzijden, 130 x 195 mm groot en met 451 afbeeldingen. Er worden 246 taxa in beschreven (soorten, variëteiten en vormen) en de gids is taxonomisch volledig up-to-date. Delforge hanteert de voorschriften van de International Code for Botanical Nomenclature – ICBN zeer strikt :
CHAPTER I. TAXA AND THEIR RANKS
Article 4
4.1. The secondary ranks of taxa in descending sequence are tribe (tribus) between family and genus, section (sectio) and series (series) between genus and species, and variety (varietas) and form (forma) below species.
Hij werkt bijgevolg niet met de rang van ondersoort – subspecies. Deze manier van werken sluit trouwens ook beter aan met het soortmodel (evolutief soortconcept) dat Delforge gebruikt: dit laat een “sneller” gebruik toe van de soort rangorde.
Nieuw zijn de geïllustreerde determinatie-sleutels en de verspreidingskaartjes. Verder is de opbouw van deze gids gelijk aan de Europese gidsen van Delforge.
De determinatiesleutels zijn geïllustreerd
Wat opvalt aan deze gids is de volledigheid: omdat het finale ontwerp dateert van februari 2007 en de gids verscheen in maart 2007, is het overzicht volledig. Alle taxa zijn vermeld. Bij de meest recente kunnen we o.a. Ophrys delforgei en Ophrys druentica rekenen. Bij de naamgeving is er gekozen voor de laatste taxonomische inzichten: Listera werd opgenomen in het genus Neottia , Nigritella en Leucorchis zijn toegevoegd aan Gymnadenia en Barlia hoort bij Himantoglossum. Het genus Orchis is echter door de auteur nog niet gewijzigd, omdat de resultaten van het genetisch onderzoek op dit ogenblik nog geen eenduidige structuur opleveren en mekaar zelfs tegenspreken. Wat een aantal soorten betreft is er gekozen voor een naamgeving die bij sommigen onder ons niet als juist zal beschouwd worden of nog vrij onbekend is:
Ophrys caloptera nieuwe naam van Ophrys passionis
Ophrys arachnitiformis gekend als Ophrys gallica
Ophrys delforgei gekend als Ophrys forestieri uit Zuid-Frankrijk
Ophrys forestieri de echte forestieri uit de Pyreneeën-uitlopers
Ophrys de Saint-Cezaire gekend als O. incubacea subsp. castri-caesaris
Platanthera bifolia var. robusta nieuwe naam van P. bifolia subsp. graciliflora
Gymnadenia rhellicani var. robusta gekend als Nigritella cenisia
Van elke soort is er een verspreidingskaartje aangemaakt.
Die Orchideen der Türkei;ISBN 90-9011307-X (Beschreibung, Ökologie, Verbreitung, Gefährdung, Schutz) Karel Kreutz
In 1998 verscheen dit meesterwerk over de orchideeën van Turkije. Het gaat hier om een werk van liefst 766 pagina’s dik met de afmetingen 23 x 30 cm. Het weegt 3,85 kg en is uitgegeven in eigen beheer.
In dit boek wordt de laatste stand van de studie van de Turkse orchideeën vastgelegd, van een nog betrekkelijk jonge plantenfamilie, die door haar schoonheid en interessante bestuivingsbiologie van bijzondere betekenis is.
Alle gegevens, die de auteur ter beschikking stonden, zijn in dit boek verwerkt, gecompleteerd met de eigen inzichten en ervaringen van de orchideenspecialist, auteur en fotograaf Karel Kreutz. Gedurende talrijke reizen naar Turkije gedurende verscheidene jaren heeft hij bijna alle belangrijke groeiplaatsen bezocht en de orchideeën in hun natuurlijke omgeving gefotografeerd.
Het resultaat is o. a. een dia-archief van thans meer dan 70.000 opnamen, waarvan er meer dan 1.300 in dit boek zijn opgenomen. In dit boek geeft hij, ondersteund door vele orchideeënkenners van naam, een compleet overzicht van de thans bekende orchideeënsoorten in Turkije. Om de daartoe benodigde kennis te verkrijgen, is hij -als nauwelijks een ander voor hem- gedurende vele excursies kris kras door dit land getrokken en heeft het grondig naar orchideeën afgezocht. In sommige jaren moest hij wegens de verschillende bloeitijden van de diverse soorten of tengevolge van klimatologisch bepaalde omstandigheden, drie of zelfs vier maal Turkije bereizen. Daarbij heeft hij verscheidene nieuwe soorten ontdekt en beschreven en in onvermoeibare detailarbeid veel openstaande vragen in samenhang met orchideeën kunnen beantwoorden. Bij het lezen van dit boek en het bekijken van de vele daarin opgenomen, kwalitatief hoogwaardige en veelzeggende foto’s ontstaat vermoedelijk niet slechts bij orchideeënvrienden de wens, zelf dit grote land op te zoeken om daar de wondermooie biotopen met hun vele interessante orchideeën van zeer nabij te kunnen waarnemen. Gedetailleerde verspreidingskaarten in UTM-10 km raster verschaffen een overzicht van de verspreiding van de 148 tot dusver bekende Turkse orchideeënsoorten.
Feldführer der türkischen Orchideen; Karel Kreutz; ISBN 3-00-012239-7
Dit werk werd uitgegeven door Kreutz Publishers in 2003 als aanvulling op het grote boek “die Orchideen der Türkei”. Omdat dit boek niet bruikbaar is in het veld en omdat er sinds de publicatie nog enkele nieuwe soorten werden beschreven, besloot Karel Kreutz om een handige veldgids uit te geven. Hij meet 12 x 22 cm en telt 204 pagina’s waarop 542 kleurenfoto’s zijn samengebracht.
In deze veldgids zijn alle soorten, ondersoorten en variëteiten die in Turkije voorkomen, opgenomen. Met dit boek, baserend op de taxonomische stand van eind 2003, kunnen alle soorten, ondersoorten en variëteiten gemakkelijk gedetermineerd worden. De uitgebreide soortsbeschrijving, determinatietabel, bloemdiagrammen en drie kleurenfoto’s zorgen ervoor, dat de afzonderlijke soorten gemakkelijk op naam gebracht kunnen worden. Bovendien geven meer dan 500 kleurenfoto’s de typische kenmerken van de afzonderlijke taxa weer. Ook worden per soort, ondersoort of variëteit de biotoop, bloeitijd en de verspreiding in Turkije behandeld.
De Orchideeënsoorten worden in dit boek alfabetisch behandeld, met uitzondering van de verwante soorten en ondersoorten (hoofdzakelijk bij het geslacht Ophrys en Orchis). Deze worden als groep besproken. Met de inhoudsopgave is een alfabetische toegang echter probleemloos. Enkele hoofdstukken beschrijven daarnaast in kort bestek (toegelicht met verscheidene foto’s) kenmerken en bijzonderheden van orchideeën, biotooptypen waarin orchideeën voorkomen, achteruitgang en de bescherming van alle Turkse soorten. Bovendien worden ook enkele hybriden en biotopen afgebeeld.
Die Orchideen von Zypern – The Orchids of Cyprus; Karel Kreutz Description, Pattern of Life, Distribution, Threat, Conservation and Iconography. ISBN 90-806626-3-1
Dit mooie boek verscheen in 2004 en is ook een uitgave van Kreutz Publishers. Het telt 416 pagina’s en meet 17 x 24 cm. Het is overvloedig geïllustreerd met liefst 490 kleurenfoto’s, een kenmerk van elk boek dat Kreutz schreef. De verspreidingskaartjes zijn gerasterd met UTM 2 km hokken. Omdat het boek in het Duits en Engels is, is het meer toegankelijk voor nederlandstaligen.
Het eiland Cyprus was en is reeds lange tijd een interessant reisdoel voor orchideeënkenners, wegens het voorkomen van vele oostelijke mediterrane orchideeënsoorten. Bijna iedereen die de Europese orchideeën bestudeerd, heeft Cyprus één keer en soms wel verscheidene keren bezocht. Dit is vooral the wijten aan het feit dat Cyprus altijd al gemakkelijk per vliegtuig te bereiken was en dat de verschillende oostelijke mediterrane orchideeënsoorten, waaronder de zeer zeldzame Epipactis condensata, Epipactis veratrifolia, Ophrys bornmuelleri, Ophrys flavomarginata, Ophrys lapethica en Orchis punctulata, op het eiland zelf met een auto zonder problemen te lokaliseren zijn. Helaas zijn tegenwoordig veel vindplaatsen, hoofdzakelijk aan de kust, door het massatoerisme bedreigd.
In dit boek wordt de nieuwste stand met betrekking tot de kennis van de orchideeën van Cyprus getoond, een nog relatief jonge plantenfamilie, die door haar schoonheid en haar interessante bloembiologie van bijzondere betekenis is. Alle gegevens die de auteur tot zijn beschikking had zijn in dit boek verwerkt, aangevuld met de kennis en de ervaringen van de auteur zelf. Naast hoofdstukken over geografie, geologie, klimaat, vegetatie, bescherming en bedreiging behandeld dit boek bovendien de taxonomie en nomenclatuur van de gehele orchideeënflora van dit eiland. Extra aandacht werd aan de moeilijke groep van Ophrys sphegodes-mammosa en Serapias besteed. Bovendien werden twijfelachtige vondsten en foutieve determinaties behandeld. Van alle soorten zijn diverse kleurenfoto’s opgenomen, waarbij extra aandacht aan de orchideeënsoorten uit de moeilijke groepen werd besteed. Ook zijn veel hybriden alsmede foto’s van verschillende biotopen afgebeeld. Gedetailleerde verspreidingskaarten in 2-km raster geven een bijzonder goed beeld over de verspreiding van de thans 52 voorkomende orchideeënsoorten op Cyprus.
Die orchideeën der Schweiz und angrenzender Gebiete. ISBN 3-905647-01-0 Hans Reinhard, Peter Gölz, Ruedi Peter en Hansruedi Wildermuth.
Dit moet één van de eerste degelijke boeken zijn geweest over de orchideeën van een land. Het verscheen in 1991 bij Fotorotar AG, Druck + Verlag en het was meteen een voltreffer. Niet alleen omdat de auteurs voortreffelijke orchideeënkenners zijn, maar ook vanwege de professionele en wetenschappelijke aanpak van dit werk. We tellen 348 pagina’s in een boek van 20 x 27 cm. Elk taxon is rijkelijk geïllustreerd met foto,s van het biotoop, de habitus en bloemdetails en er ook steeds een verspreidingskaart aanwezig. Ook de algemene en inleidende hoofdstukken zijn erg waardevol en in begrijpelijke taal geschreven. Zo behandelen de auteurs de systematiek en taxonomie, de verspreiding, de verschillende biotopen waarin orchideeën voorkomen in Zwitserland, bescherming en bedreiging, morfologie, ontwikkeling, bloembiologie, hybriden, geschiedenis van de orchideeënkunde ….
Ook al is dit boek ondertussen meer dan 15 jaar oud en is er sindsdien veel veranderd in de wereld van de orchidee, toch kunnen we stellen dat dit boek een klassieker is die niet mag ontbreken in de bibliotheek van de gepassioneerde orchideeënliefhebber.
Orchidee d’ Italia Walter Rossi Quaderni di Conservazione della Natura Numero 15 Met tekeningen van Anne Eldredge Maury
In 2002 verscheen er een publicatie over de orchideeën van Italië die 333 pagina’s telt en 17 x 24 cm groot is. Eigenlijk hoort dit boek tot de reeks “ Katernen Natuurbescherming “ die word uitgegeven door het Minestero dell’ Ambiente e della Tutela del Territorio ( Direzione Conservazione della Natura ) en het Istituto Nazionale per la Fauna Selvatica “Alessandro Ghigi “.
De complete tekst met tekeningen staan ook op de bijgevoegde CD-ROM. Dit boek behandelt 107 soorten en 13 ondersoorten. Er zijn verspreidingskaartjes bijgevoegd op regionaal niveau. Bij de meeste aquarellen staan afmetingen bij, zodat je je een goed beeld kan vormen van de ware grootte.
Een verdienstelijk boek dat – mits enige kennis van het Italiaans – goed en vlot leest.
Orchidacee d’ Italia Paolo Grünanger Quaderni di Botanica Ambientale e Applicata nr. 11 Met tekeningen van Silvana Gamba
Dit werkje van 80 pagina’s van 21 x 30 cm verscheen in december 2001 in de reeks “ Nota’s rond onze inheemse Flora “ van het Dipartemento di Scienze Botaniche dell’ Università di Palermo
Professor Geünanger – een authoriteit op het vlak van Italiaanse orchideeën – schreef het met de bedoeling een revisie door te voeren van de Italiaanse orchideeënflora. Dit was nodig omdat er de laatste jaren zoveel nieuws was ontdekt door het gebruik van moderne analytische methodes op moleculair, morfometrisch en genetisch vlak. De determinatiesleutel die wordt gebruik volgt de standaard van Pignatti’s Flora van Italia.
Grünanger behandelt 123 soorten en 32 ondersoorten. De illustraties zijn in zwart wit en dienen ter ondersteuning van de tekst. De behandeling van de taxa is gedetailleerd. Er wordt duidelijk aangegeven waarom soort 1 verschilt van soort 2. De beschrijvingen zijn uitgebreid, de verspreiding wordt weergegeven op kaartjes met de grenzen van de regio’s en de keuze van de taxonomische rangorde wordt duidelijk uiteengezet. Een must voor de Italië liefhebber
Wild Orchids of Scotland Royal Botanic Garden Edinburgh, 1993 ISBN 0-11-494246-3 HMSO publications Brian Allen and Patrick Woods, with photographs by Sidney Clarke.
Schotland is wellicht niet de meest populaire bestemming voor orchideeënliefhebbers. Maar wie open staat voor ruige landschappen, vogels, whisky en een fikse regenbui zal Schotland zeker bevallen. Dit boek bevat 135 bladzijden en meet 22 x 28 cm. De inleidende hoofdstukken gaan over Orchid Biology, Orchid Habitats and Conservation, Orchid Recording, Classification of Scottish Native Orchids en een Field Key to Scottish Native Orchids. Vervolgens worden er 28 soorten en 8 ondersoorten behandeld. Het boek sluit af met een woordje over het fotograferen van orchideeën. De foto’s zijn van een prachtige kwaliteit.
(De letters op de kaft van het boek zijn zilverkleurig, wat op een scan niet goed overkomt.)
Na het magistrale werk “ Wild Orchids of Britain “ van Summerhayes, dat verscheen in 1951 met een 2e editie in 1968 (en nog 2 herdrukken in 1969 en 1976) en het boek “ Wild Orchids of Britain and Europe “ van Paul & Jenne Davies en Anthony Huxley van 1983 met herdruk in 1984, bleef het lange tijd stil in het Verenigd Koninkrijk.
Totdat er zeer kort na elkaar 2 publicaties verschenen :
Orchids of Britain and Ireland – a Field and Site Guide A. & C. Black, 2005 Anne & Simon Harrap ISBN 0-7136-6956-x
Een gebonden boek van 16 x 24 cm , 352 pagina’s en met meer dan 250 kleurenfoto’s en verspreidingskaarten. Naast de gebruikelijke inleidende hoofdstukken en de mono- en iconografie van de Britse orchideeën, is er ook plaats in dit boek om meer te vertellen over verschillende interessante orchideeëngebieden op de Britse Eilanden en Ierland.
Orchids of the British Isles Griffin Press / the Royal Botanic Garden Edinburgh, 2005 Michael Foley en Sidney Clarke ISBN 0-9541-9161-7
Een hardback boek van 20 x 27 cm met 408 pagina’s tekst en meer dan 400 kleurenfoto’s en met de verspreidingskaartjes van de New Atlas of British and Irish Flora.
In dit werk komen de 55 verschillende soorten aan bod. Daarnaast staan de auteurs stil bij meer dan 60 varianten en hybriden. De fotograaf Sidney Clarke verleende ook zijn medewerking aan het boek “Wild Orchids of Scotland” en zijn foto’s zijn uitstekend.
